Coryllusa podziwiam za opanowanie umiejętności liczenia.

„Umiesz liczyć – licz na siebie”.

Pisanie (blog, książki), wydawnictwo, teraz konferencje w ciekawych miejscach – bez oglądania się na wsparcie możnych i dotacje. To lubię! Dlatego nocą bezsenną policzyłam zamiast baranów swój zrujnowany prywatną działalnością naukową budżet i uznałam, że na tę podróż jeszcze mnie stać. Ahoj przygodo, zanim życie mnie zapędzi ponownie do zarobkowego kieratu.
Piękne miejsca konferencyjne dane mi było poznawać przeważnie z okna samolotu i zza szyby dusznej kabiny tłumacza, a przez kilka ostatnich lat – także zza stołu dla referentów, bo po doktoracie obronionym z wolnej stopy na UKSW jeździłam trochę po świecie opowiadać o polskiej literaturze. I tu już udało mi się to i owo zobaczyć, bo mogłam dowolnie sterować czasem pobytu opłacanego własnymi pieniędzmi…
Ale pojechać na konferencję w odległym a ciekawym miejscu jako niezwiązany obowiązkami uczestnik – to doświadczenie egzotyczne i nowe. Barany liczone nocą beczały, że warto. Baranowa  nie pamiętałam z wakacyjnych włóczęg po Polsce - rodzice wozili nas w ważne miejsca, ale z dawnych wojaży w okolice Baranowa zapamięam jedynie dość mgliście Sandomierz, a właściwie tylko jeden obraz z jakiegoś kościoła, komiksowe przedstawienie okrucieństw dokonywanych przez Tatarów w czasie najazdu na miasto.
No i jeszcze to… Od kilku miesięcy pisze do mnie koleżanka szkolna, której nie widziałam przez kilka lat. Ma zdiagnozowaną poważną chorobę psychiczną. Wychowywali ją dziadkowie, od dawna nie żyją, jedyny brat i dalsi krewni całkiem zapomnieli o jej istnieniu. Z korespondencji dowiedziałam się, że rok temu została umieszczona w zakładzie opiekuńczym gdzieś między Warszawą a Baranowem. Jadę więc do Baranowa!
Zaplanowany przystanek w połowie drogi i na powitanie słyszę: „Ale ty zbrzydłaś!!!”

Słuchając pierwszego baranowskiego wykładu zrozumiałam mechanizm, i wiedziałam, że profesor psychiatrii też mówi prawdę. O wizycie w DPS tyle tylko, bo temat bardzo smutny, chociaż odkryłam i jasny punkt – panie opiekunki-pielęgniarki, serdeczne i życzliwe pensjonariuszom. Jedna z nich przyznała, że czasem się ich boi, ale „trudno tych ludzi zostawić”.
Jadę dalej. Fioletowo-różowy zachód słońca w chmurach nad Wisłą i Sandomierzem – wypadałoby choć sfotografować, ale nie zatrzymuję się - nie uznaję jeżdżenia z GPS, a z moim talentem topograficznym mogłam szukać zarezerwowanej kwatery do rana, lepiej nie jechać w zupełnej ciemności. O dziwo, docieram bez większego trudu – co prawda drogą z lekka pokrętną.

W całkiem porządnie wysprzątanym pokoju uderzył mnie silny zapach końskiego potu. Wyszłam w noc, połaziłam po okolicy, żadnych stajni w pobliżu – dopiero później się doczytałam, że koń należy do żelaznego repertuaru duchów straszących w Baranowie, może więc zawitał i do miejsca o wdzięcznej nazwie „Skopanie”? I tu mam dodatkową zagadkę, onomastyczną – czyżby ten koń-zjawa kogoś w tym miejscu kopnął?

Rano. Iść do Baranowa piechotą? Niedaleko, ale nie lubię taszczyć na plecach komputera i książek - zabieranych – zamiast baranów do liczenia na wypadek nudów na konferencji. Do samochodu wrzucam fascynującą opowieść o XYZ. Do książek jednak nie zajrzę - konferencja okazuje się ciekawa.
Po wykładzie z pofałdowaną klawiaturą fortepianową – świetna obrazkowa metafora zwichrowanej – a może każdej? psychiki, bardzo dobrze przygotowanym i podanym, był wykład księdza Irka o Zygmuncie Łozińskim. Cały dochód z napisanej przez księdza biografii niezwykłego pińskiego biskupa przeznaczony dla tamtejszych dzieciaków, kupuję książkę. I kolejne zadziwienie – ksiądz wpisał mi wiecznym piórem dedykację pismem przepięknym, w pełnym sensie słowa kaligraficznym – nie wiedziałam, że są jeszcze ludzie, którzy tak potrafią pisać…
Wszystkich prelegentów warto słuchać, chociaż przed przyjazdem nastawiałam się na jeden jedyny wykład, o aspektach prawnych badania katastrofy smoleńskiej. Niezagojona rana tego koszmaru wciąż zatruwa moją świadomość, i nawet profesor Smoliński nie znalazłby chyba na to lekarstwa. Dopiero dzięki Profesor Katarzynie Kostrzewie zrozumiałam całą chytrość zastosowania konwencji chicagowskiej, chociaż wydawało mi się, że wiem już o niej dość dużo: na gruncie przyjętej konwencji możemy zapomnieć o poznaniu przyczyn za naszego życia. Badania wraku w Rosji – lege artis – mogą trwać teraz ad mortem defaecatam…
Kolejną ważną lekcję sztuki chytrego stosowania prawa dał „spisek przeciwko karpiom”, o którym – dosłownie – malowniczo opowiedział Łukasz Modelski, i cieszę się, że zostałam do końca, chociaż pora była późna, a park baranowski kusił zza coraz bardziej ciemniejących okien kunsztownym układem ogrodu. Dla pokazu obrazków z czasów rewolucji francuskiej warto było zrezygnować ze spaceru po alejkach. I tak minęła najlepsza pora na spacer, pogoda bez deszczu, i nawet ze słońcem była tylko w czasie wykładu, dla którego do Baranowa jechałam, ustawionego jako przedostatni. Wieczorem doczytałam sobie co nieco o tym osuszaniu stawów. Rewolucjoniści francuscy dorównywali w zakresie zarządzania prawem i gospodarką późniejszym zmieniaczom biegu rzek. Prawo może usankcjonować każdą praktycznie niesprawiedliwość i głupotę, dlatego tak bardzo trzeba na nie uważać. Stanowione na trzęsawisku bywa śmiertelnie groźne nie tylko dla karpi. Na dziś – walka z koryfeuszami LGBT i deprawowaniem maluczkich to walka o życie przeciw spiskowi na wielką skalę.
Po obiedzie zwiedzałam zamek– i to sam na sam z kompetentna panią przewodniczką, która w wielkim skrócie opowiedziała mi jego dzieje, zwróciła uwagę na najważniejsze obiekty. Obejrzałam maszkarony na podstawach kolumn, oryginalny najmniejszy witraż Mehoffera. Kopie barwnych szkieł zniszczonych w czasie wojny wykonała według zachowanych plansz pracownia Jacka Białoskórskiego całkiem niedawno, kiedy kaplicy zamkowej przywracano liturgiczny charakter. Kaplicę projektował w 1902 roku Tadeusz Stryjeński, teść słynnej Zofii od górali na kubkach i elewacjach. Zdjęcia eksponowane w pomieszczeniach pod schodami pokazują znakomicie użytek, jaki narzucona przez sowietów „władza ludowa” robiła z dziedzictwa materialnego przedwojennej Polski; kurniki i skład siana w krużgankach to ledwie pars pro toto zachowań „zdobywców”, którzy rozszabrowali co się dało, a drewnem z podłóg zasilali rozpalane we wnętrzach ogniska. Później z zamkiem było ciut lepiej; dzięki uporowi pasjonata, pana Majewskiego, historykom sztuki z Wawelu, i później kierownictwu „Siarkopolu” udało się ocalić budowlę przed dalszą dewastacją i wyposażyć w miarę przyzwoicie w stylowe meble dla wygody odwiedzających zamek bonzów. Polichromie z herbami rodowymi właścicieli w krużgankach robił Tadeusz Przypkowski, twórca Muzeum Zegarów z Jędrzejowa - jego Muzeum to inna jeszcze a  ciekawa historia.
Alejki i założenie parkowe Baranowa podziwiałam tylko przez okna – i później przez te same okna z dołu oglądałam panoramy miast na obrazach w oświetlonej Galerii Tylmanowskiej – malowidła widziane z tej perspektywy robiły większe wrażenie. Inne obrazy również ciekawe; Stefan Batory, którego ogromny portret miałam na wyciągnięcie ręki w Sali konferencyjnej, bywał w Baranowie.
Francuskie konotacje królewskiego rodu Leszczyńskich, którzy byli kiedyś właścicielami zamku, zaznaczone przez ostatniego mówcę, przypomniały mi się następnego dnia, kiedy zdecydowałam się zamiast przez Koprzywnicę jechać przez nieznany mi zupełnie Tarnobrzeg. Pomysł okazał się na tyle inspirujący, że na nasz „Rzym” na wzgórzach nie starczyło już czasu. Nie miałam pojęcia, że Dzików, znana mi z lektur rodowa siedziba Stanisława Tarnowskiego, prezesa PAU, rektora UJ, posła ze Lwowa, jest tak blisko Baranowa, i że jest dziś po prostu dzielnicą Tarnobrzega. Przy starym rynku miasta króluje na pomniku Bartosz Głowacki, wspomniany w "Weselu". Msza w przepięknym siedemnastowiecznym kościółku dominikanów, którego panoramę przesłaniają ohydne zdezelowane pawilony, może z lat sześćdziesiątych. W ołtarzu kościoła znajduje się ocalony z zamkowej kaplicy obraz Matki Boskiej Dzikowskiej, słynący cudami i rekoronowany w 1966 roku przez ówczesnego kardynała Karola Wojtyłę. W lewej nawie – nagrobek młodziutkiego Juliusza hrabiego Tarnowskiego, obdarzonego – według źródeł – wieloma talentami i wspaniałym operowym głosem. Młody hrabia pospiesznie wracał z zagranicznych studiów do Polski by wziąć udział w Powstaniu Styczniowym, w kórym walczył również jego słynny brat Stanisław, późniejszy przeciwnik nierozważnych zrywów zbrojnych. Juliusz Tarnowski przeczuwał, że zginie, ale uznał, że z powodu swego pochodzenia nie może uniknąć udziału w nierównej powstańczej walce. Szkolił ochotników, później został adiutantem dowódcy pułku Zygmunta Jordana i poległ jako ochotnik w potyczce pod Komorowem.
Inne upamiętnienie hrabiego Juliusza odkryłam też w małym parku przed Urzędem Miasta. Twórcą i fundatorem popiersia, wykonanego w 2003 roku, jest rzeźbiarz Andrzej Pityński, ten sam, który stworzył pomnik katyński w Nowym Jorku, o który niedawno Polonia toczyła boje z włodarzem miasta, i pomnik ofiar rzezi wołyńskiej, wciąż czekający na decyzję polskich władz. Zadziałało znane mi dobrze prawo koincydencji, bo niedawno obejrzałam na blogu Witolda Gadowskiego (Coryllus go chyba nie lubi?) wywiad z Andrzejem Pityńskim… I inny jeszcze nieprzypadkowy przypadek. Obok popiersia Juliusza Tarnowskiego stoi jeszcze jeden pomnik – niedawno postawiony, i – sądząc ze stylu – innego autorstwa (nie udało mi się dojrzeć tabliczki z danymi rzeźbiarza). Przed tym popiersiem – wyklętego „Zapory” – leżały świeże wieńce, właśnie obchodzono rocznicę jego śmierci w mokotowskiej katowni. Modlitwa za Wyklętych. Idę dalej. Na jednym z pobliskich ponurych budynków Tarnobrzeskiego centrum tablica, z maja 1996 roku, ze znakiem Polski Walczącej i z suchą informacją: „W tym budynku w latach 1944 – 1956 mieściła się katownia Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego gdzie torturowano patriotów spod znaku AK-NSZ-WIN-MRO. Dla pamięci: Społeczeństwo Tarnobrzega i Koło WiN”.
Pomyślałam o krakowskich Stańczykach. Czy – jak pewnie uważa Coryllus – naprawdę mieli rację? Na sprawiedliwą ocenę działań przodków nie ma chyba szans na ziemi. Odkrywajmy  chociaż ich myśli zapisane w książkach, uczmy się z ich dziejów. I podróżujmy po Polsce!!!  
Kiedy urodzony w 1837 roku w Dzikowie Stanisław Tarnowski, historyk literatury i właściciel „Czasu” wspominał o królewskim rodzie Leszczyńskich – pisał o swoich sąsiadach, cóż, że żyjących pięć minut wcześniej… Rozprawa o Kochanowskim też jakby z tej samej nie tylko duchowej, ale i geograficznej wspólnoty – przecież Czarnolas leży ledwie sto kilometrów od Dzikowa.
Dzików i Tarnobrzeg wygrały z Sandomierzem, ale po drodze zdążyłam odwiedzić jeszcze doczesne szczątki zmarłego 22 sierpnia 1584 roku wielkiego kolegi-tłumacza, „wojskiego sandomierskiego”, którego pamięć – jak głosi epitafium w w kaplicy Kochanowskich w kościele w Zwoleniu – „u ludzi wykształconych trwać będzie wiecznie”…
A naprzeciwko Kościoła – inna "moja" koincydencja, zawieszony na płocie afisz poświęcony polskim łamaczom szyfrów… Pisałam o nich kiedyś, a do Baranowa zabrałam książkę o nich właśnie, o Zygalskim, Rejewskim, Różyckim...

	Aleksandra
	12 marca 2019 12:04